Chore zatoki przyczyny

Choroby zatok i ich objawy

PO CO NAM ZATOKI?

Powracający katar, ból nasilający się przy poruszaniu głową, uczucie rozpierania w okolicy policzków i czoła to częste objawy zapalenia zatok. Każdego roku na to schorzenie cierpi co dziesiąty Polak. Choroby nie powinno się lekceważyć, bo nie leczona może doprowadzić do poważnych schorzeń w obrębie ważnych narządów głowy, jak np. mózg lub oczy.

Zatoki to przestrzenie (jamy), które znajdują się w okolicach nosa i czoła. Jeśli są zdrowe, wypełnia je powietrze. Zadaniem zatok jest wytwarzanie rzadkiej śluzowej wydzieliny potrzebnej do nawilżania i oczyszczania wdychanego przez nas powietrza. Mniej więcej w połowie długości nosa znajdują się zatoki sitowe, nad nim zatoki czołowe, tuż nad szczęką – zatoki szczękowe, zaś w tylnej części jamy nosa – zatoki klinowe. Razem stanowią bardzo ważną część naszego układu oddechowego i są nazywane zatokami przynosowymi.
Problemy z zatokami pojawiają się i nasilają sezonowo. Najczęściej jednak dotyczy to jesieni i zimy, kiedy jesteśmy narażeni na ostre, mroźne powietrze na dworze i przesuszone powietrze w domach i biurach. Duża różnica temperatur i mała wilgotność powietrza sprawiają, że błona śluzowa nosa i zatok jest przesuszona. To zaś sprzyja nieżytowi, czyli podatności błony śluzowej na przenikanie w jej głąb różnego rodzaju zanieczyszczeń i drobnoustrojów chorobotwórczych, czyli bakterii i wirusów.

FUNKCJE ZATOK

Wdychane przez nos powietrze przedostaje się do wszystkich zatok. Tu zostaje ogrzane, nawilżone i oczyszczone. Bez względu na temperaturę i wilgotność wdychanego powietrza w zatokach jest ono ogrzewane do ok. 34 st. C i mocno nawilżone. Dzięki temu, przechodząc dalej do gardła i płuc, powietrze nie drażni błony śluzowej dróg oddechowych. Nos i zatoki to także jedna z barier immunologicznych dla wirusów, bakterii oraz alergenów.
Od zatok szczękowych zależy tembr głosu, ponieważ pełnią one rolę pudła rezonansowego. Jeśli mamy drożny nos, zatoki oczyszczają ponad 10 tys. litrów powietrza w ciągu doby, czyli tyle ile wdycha dorosły człowiek.

Prawidłowa wentylacja to podstawowy warunek właściwego funkcjonowania zatok. To również ochrona przed wystąpieniem chorób zatok. Zatoki i nos łączą otwory nazywane ujściami zatok, gdy ich drożność jest ograniczona, np. przez obrzęk błony śluzowej nosa, powietrze dociera do zatok w ograniczonym zakresie, co w konsekwencji powoduje, że ich wentylacja jest niedostateczna. Zalegające w nich powietrze nie jest dobrze oczyszczone, a to sprzyja mnożeniu się zarazków. Niedrożne ujście spowalnia także odpływ śluzu, który staje się znakomitą pożywką dla bakterii i wirusów i szybko zmienia się w ropną wydzielinę. Katar się zagęszcza, coraz trudniej oczyścić nos, a to nasila uczucie rozpierania i ból głowy, czyli podstawowe objawy zapalenia zatok. Proces zapalny, który toczy się w zatokach zazwyczaj ma podłoże bakteryjne lub wirusowe, ale może się rozwinąć także po kontakcie z alergenami. Na zapalenie zatok przynosowych częściej zapadają osoby, które mają niedrożne nosy (np. z powodu krzywej przegrody nosowej, przerostu małżowin nosowych czy polipów) lub cierpią na nieżyty naczyniowo-ruchowe, czyli takie, w których nieprawidłowo funkcjonuje błona śluzowa wyściełająca nos i zatoki.

OBJAWY ZAPALENIA ZATOK

Ból głowy i mięśni, drapanie w gardle, zatkany nos, podwyższona temperatura to typowe objawy, które kojarzymy z infekcją sezonową. Warto jednak zachować czujność, ponieważ pierwsze objawy zapalenia zatok są bardzo często podobne. Zwłaszcza wtedy, gdy te dolegliwości się powtarzają co roku lub kilka razy w roku.
Objawy zapalenia zatok przynosowych (czołowych, szczękowych, sitowych bądź klinowych) są różne i uzależnione od miejsca, w którym rozwinęło się zapalenie. Jednym z głównych objawów zapalenia zatok przynosowych jest ból. Upraszczając nieco problem można przyjąć, że jeśli odczuwamy ból:

  • poniżej oczu i w okolicach kości policzkowych – może to być zapalenie zatok szczękowych,
  • nad oczami i na całej powierzchni czoła – zapalenie zatok czołowych,
  • między oczami lub u nasady nosa – zapalenie zatok sitowych,
  • w oczodołach i w tyle głowy – zapalenie zatok klinowych. Kolejne objawy zapalenia zatok to:
  • ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, co sprawia, że często chrząkamy lub kaszlemy,
  • stale zatkany nos,
  • sącząca się z nosa ropna wydzielina,
  • zaburzenia węchu,
  • czasem nieprzyjemny zapach z ust.

RODZAJE ZAPALENIA ZATOK

Proces zapalny błony śluzowej zatok zawsze obejmuje zarówno jamy nosa, jak i zatoki przynosowe. Przyjmując jako kryterium choroby czas jej trwania rozróżnia się:

  • ostre zapalenie zatok, czyli takie, które pojawia się incydentalnie, np. raz w roku, które trwa krócej niż 12 tygodni (zwykle około 10 dni) i po prawidłowym leczeniu nie pozostawia żadnych śladów.
  • przewlekłe zapalenie zatok – to najcięższa postać choroby, która często ma ścisły związek z nieprawidłowym leczeniem ostrego (często nawracającego) zapalenia. Przewlekłe zapalenie zatok trwa dłużej niż 12 tygodni, a objawy utrzymują się stale jedynie zmniejszając swoje nasilenie. Z tym rodzajem zapalenia słabo radzą sobie leki. Często potrzebny jest zabieg udrażniania zatok. U osób, które cierpią na przewlekłe zapalenie zatok może dojść do nagłego pogorszenia stanu zdrowia, co objawia się podwyższeniem temperatury oraz nasileniem bólu. Chory musi się poddać leczeniu, ale nawet po nim nie powróci do pełnego zdrowia, a jedynie do stanu wyjściowego.

Nieleczone lub niewłaściwie leczone ostre zapalenie przechodzi w zapalenie przewlekłe. Może się zdarzyć, że leczenie farmakologiczne ostrego zapalenia zatok nie przyniesie efektów a samo zapalenie przerodzi się w proces przewlekły. Przyczyną takiej sytuacji są zwykle nieprawidłowości w budowie anatomicznej jam nosa i ujść zatok, które dodatkowo utrudniają ujście wydzieliny z zatok.

UWAGA, POWIKŁANIA!

Przewlekłe procesy zapalne toczące się w zatokach często prowadzą do zmian przerostowych w obrębie błony śluzowej i wytworzenia się tzw. torbieli, czyli otoczonych torebką i wypełnionych płynem kulistych zmian, umiejscowionych wewnątrz zatoki. Możliwe są również inne powikłania stanów zapalnych zatok przynosowych, jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień nadtwardówkowy, podtwardówkowy i mózgu, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej. Zdarzają się też powikłania dotyczące oczodołów, np. obrzęk zapalny powiek, zapalenie tkanek miękkich oczodołu, ropień podokostnowy czy ropień oczodołu. Warto o tym pamiętać, gdy mamy klasyczne objawy zapalenia zatok.

PRZYCZYNY CHORÓB ZATOK

Zapalenie zatok należy obecnie do 10. najczęściej stwierdzanych schorzeń. Statystyki medyczne potwierdzają, że co 3. Polak przynajmniej raz w życiu przeszedł ostre zapalenie zatok. Specjaliści szacują, że 7 na 10 przypadków bólów głowy, uznawanych za bóle migrenowe (i tak leczone) w rzeczywistości są objawem chorych zatok.
Zapalenie zatok przynosowych może się rozwinąć bez względu na wiek i płeć. Dla wirusów, bakterii czy grzybów nie ma znaczenia, kim jesteśmy. Jeżeli przenikną do zatok, znajdują w nich doskonałe warunki do namnażania się, jednak na większe od przeciętnego ryzyko zachorowania narażone są osoby, które mają niedrożny nos.

NIEDROŻNOŚĆ NOSA MOŻE BYĆ SPOWODOWANA:

  • skrzywieniem przegrody nosowej,
  • przerostem lub nieprawidłowa budową struktur wewnątrz nosa zwanych małżowinami nosowymi
  • obrzękami (zapalnymi lub alergicznymi) w jamie nosowej,
  • polipami,
  • zwężeniem naturalnych ujść zatok,
  • rozprzestrzenianiem na zatoki przynosowe chorób zębów, np. próchnicy.

Czasem wady mogą te być wrodzone np. genetyczne choroby powodujące zaburzenia ruchomości rzęsek nabłonka oddechowego. Ujawniają się one zwykle w dzieciństwie.
Przyczyną niedrożności nosa może być także uraz mechaniczny, np. uderzenie w nos, przebyte choroby, np. ziarniniak Wegenera, gruźlica, guzy w obrębie nosa, zaburzenia odporności, a nawet zanieczyszczenie powietrza.

ŚWIAT ALERGIKÓW

Alergia, zwłaszcza jej wziewna postać, to kolejna przyczyna zapalenia nosa i zatok przynosowych. Jeśli dojdzie do kontaktu z alergenem z każdym wdechem i wydechem sytuacja się pogarsza, ponieważ opuchnięta błona śluzowa nosa blokuje swobodny przepływ powietrza do zatok. U chorego pojawiają się objawy ich zapalenia. Groźne dla nosa oraz zatok alergeny to nie tylko pyłki traw i drzew, ale także roztocza, grzyby, pleśnie, stosunkowo często sierść kota oraz związki chemiczne uwalniające się z mebli, sztucznych dywanów czy farb, którymi pomalowane są ściany.

STYL ŻYCIA

Objawy zapalenia zatok nasilają się w chłodnych porach roku. Ma to związek nie tylko z dużymi różnicami temperatur, które odczuwamy, ale także ze słabym nawilżaniem powietrza, którym oddychamy. W okresie jesienno-zimowym spada nasza naturalna odporność, co może mieć związek z dietą ubogą w witaminy, rzadszym przebywaniem na świeżym powietrzu oraz powszechnymi infekcjami wirusowymi. Te ostatnie często są lekceważone. Zamiast zostać kilka dni w domu, gdy jesteśmy przeziębieni, chodzimy do pracy i nie dość, że rozsiewamy zarazki, to każda infekcja wirusowa sprzyja rozwojowi ostrego zapalenia zatok.

RODZAJE CHORÓB ZATOK:

Wirusowe, bakteryjne, grzybicze lub alergiczne zapalenie zatok:
to problemy, które wymagają pilnego leczenia. Może dotyczyć zatok szczękowych, czołowych, klinowych jak i sitowych.

Zapalenie zatok rozwija się zawsze, gdy zostanie zaburzona wentylacja zatok, czyli kiedy nie dociera do nich powietrze. Główne objawy to: bóle zatok, głowy, osłabienie węchu, zbierająca się i spływająca po gardle wydzielina, nieprzyjemny zapach z ust i nosa.

Grzybica w zatokach może się rozwinąć po nieudanym leczeniu korzeni zębowych, po przypadkowym wprowadzeniu do zatok materiałów dentystycznych, np. implantów lub materiału używanego w leczeniu kanałowym.

Polipy zatok: powstają z przerośniętej błony śluzowej.

Są to nienowotworowe zmiany zapalne, które rozrastając się coraz mocniej blokują ujścia zatok bądź górnych dróg oddechowych. Aby zatoki były dobrze wentylowane polipy należy usunąć.

Torbiele zatok: bardzo często pojawiają się u osób, które mają długotrwałe infekcje. Powstają wskutek nieprawidłowego gromadzenia się śluzu w zatokach. Jeżeli ujście zatoki jest niedrożne nadmiar gromadzącego się śluzu i zmniejszona ilość tlenu w zatoce powoduje nieprawidłową przebudowę błony śluzowej, wyściełającej jamy zatok co w konsekwencji może prowadzić do tworzenia się sferycznych struktur. Niemałą role odgrywają przy tym namnażające się w zalegającym śluzie bakterie lub grzyby.

Nowotwory zatok należą do rzadkich przypadków (występowanie 0,5-1% wszystkich nowotworów), ale powodują wielkie zmiany w szczęce, oczodołach a nawet w gałkach ocznych. Rak zatok, by był wyleczalny musi zostać zdiagnozowany we wczesnej fazie rozwoju, do czego konieczna jest nowoczesna diagnostyka, m.in. tomografia komputerowa, badanie endoskopowe NBI (wykrywanie wczesnych zmian nowotworowych w obrębie górnych dróg oddechowych), którą posiadamy w MML.